John Kanaka

JOHN KANAKA, een Halyard shanty van Polynesische oorsprong en in de loop der jaren ‘’verengelst’’. Er waren meerdere worksongs in deze contreien in gebruik maar John Kanaka is een der weinigen die de tand des tijds heeft doorstaan. Richard H. Dana verwijst hier al naar in zijn legendarische boekwerk ‘Two Years before the mast & other voyages 1859—1860.
Een klassieker die valt onder de top van Library of America qua reisbeschrijvingen over de wereldzee en aanpalende landen met 926 pagina’s in het Engels.

Kanaka is een term van Polynesische oorsprong en verwijst in het bijzonder naar de op Hawaï geboren bewoners (Natives). Walvisvaarders en Chinese handelsschepen bezochten deze eilanden veelvuldig en namen hier ook indien nodig bemanningsleden op. Kapteins van deze walvisvaarderschepen dropten hier ook vaak hun meevarende vrouwen die het zalige klimaat wel konden waarderen. Blanken die hier geboren waren noemde men buitenlanders. Kanaka betekende hier man. Wahini (Wahine) =vrouw. Een buitenlander en/of blanke noemde men ‘’haole’’. Een vessel was ‘moku’ een Canoe was ’waa’ en een boot was ’waapi’.

Minder bekend is het feit dat er in vroegere tijden al enorme zeereizen werden gemaakt door de bewoners van deze Polynesische eilanden en zodoende hebben zij zich makkelijk over bijv. New Zealand kunnen verspreiden. Sir Peter Buck heeft hier een prachtig en degelijk boek over geschreven: ‘The Coming of the Maori’, uitgegeven in 1949 en herdrukt in 1952. Je kunt hier wel spreken van een levenswerk. Hierin kwam ik de volgende spreuk tegen:

’He wahine’, he whennua I mate ai te tangata.
Women and land are the reasons why men die.’

Uitvoerig beschrijft hij o.a. de wijze van zeilen en het bouwen van hun schepen, muziek, rowing-songs, werktuigen, cultuur en leefwijze.
Veel Kanaka’s zouden ook terechtkomen in Australia en dan vooral in Queensland waar zij werk vonden op de grote plantages maar minstens 60.000 van hen werden tussen 1906—1908 dit land uitgezet in het kader van
’White Australia’.
Bij het zingen van John Kanaka dient de ‘OH’ in de derde soloregel te worden gezongen met een zogenaamde ‘hitch’ (a wild yelp) d.w.z. een merkwaardige afbuiging van de stem en toon die schijnbaar overwegend door mensen met een donkere huidskleur kan worden gebracht. Erik LLott en Stan Hugill beheersen deze kunst zoals te horen op hun zeedees.
John Kanaka –naka tulai—e = dat typische refrein dat voortkomt uit het Samoaans.
De eilandengroep Samoa ligt ongeveer halverwege Hawaï en New-Zealand en wordt al sinds 88 BC bewoond door Polynesische volkeren! Er is een onafhankelijk gedeelte en een gedeelte dat valt onder Amerikaans Territorium.

PK.

Tekst:

I heard, I heard the old man say